Potansiyel kayıplarını sınırlamak isteyen trader ve yatırımcılar, manuel olarak yapamadıklarında piyasaya giriş ve çıkış yapmak için çeşitli emirler kullanabilirler veya borsalardaki çeşitli devre kesiciler devreye girebilir. Devre kesici uygulamaları hem yatırımcıyı hem de piyasaları korumak amacıyla gerçekleştirilir.
Devre Kesici Nedir?
Devre kesici sistemi, yatırımcıların işlem yaparken belirlenen sınırı aşan fiyat dalgalanmalarından negatif etkilenmemesi için uygulanır. Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS) anlık endekste yüzde 5 ve 7’lik değer kayıplarının oluşması ile tetiklenir ve yatırımcıların panik işlemlerinden zarar görmesini en aza indirmek için kullanılır. 30/11/2015 tarihinden itibaren Otomatik Seans Durdurma Sistemi (OSDS) BİSTECH geçişi ile yürürlükten kaldırılarak yerine devre kesici uygulaması getirilmiştir. Bazen piyasalar olağan seyrindeyken yeni bir haber, gelişme veya spekülatif bir atak bozulmaya sebep olabilir.
| İşlem Esasları | YILDIZ PAZAR | ANA PAZAR | ||
| Grup 1 | Grup 2 | Grup 1 | Grup 2 | |
| Devre Kesici Tetikleme Oranı | > +/- %10 | > +/- %10 | > +/- %10 | > +/- %7,5 |
| Devre Kesici Sonrası Emir Toplama Süresi | 5 dakika | 5 dakika | 15 dakika | 25 dakika |
| Devre Kesici Sonrası Eşleştirme Süresi | 2 dakika | 2 dakika | 2 dakika | 2 dakika |
Devre Kesici Kaç Dakika Sürer?
Yürürlükteki düzenlemeye göre devre kesici tetikleyici oranı %5tir ve tüm BİST hisselerinde sadece aşağı yönlüdür. Devre kesici sonrası emir toplama ve eşleştirme süreleri hisse senetlerinin yer aldığı pazarlar bazında aşağıdaki tablodaki gibi belirlenmiştir. Bu süreler Borsa İstanbul tarafından alınan kararlara göre herhangi bir zamanda değiştirilebilir.
Tek fiyat yönteminde emir toplama süresince yalnızca emir toplanır ve ardından toplanan emirler eşleştirilir. Eşleşme sonunda en çok işlem miktarının gerçekleşmesini sağlayan fiyat üzerinden işlemler yapılır. Tek fiyat yöntemiyle fiyat belirlenen seanslara yatırımcılar arasında “kör ya da karanlık seans” denir. Oluşan fiyatın ilan edilmesinin ardından işlemlere sürekli işlem yöntemiyle devam edilir.
Devre Kesici Hisseyi Nasıl Etkiler?
Devre kesiciler hisseyi olumlu etkiler çünkü yaşanan ani değişimler sırasında yatırımcıya soluklanma süresi tanır ve olası risklerini gözden geçirmesine fırsat verir. Devre kesicinin ani hareketlilikten doğan zararlara karşı yatırımcıya süre tanımasından dolayı hisseyi olumlu olarak etkileyerek yatırımcıların spekülatif dalgalanmalar karşısında değişime uğramasının önüne geçer.
BİST Devre Kesici Nasıl ve Ne Zaman Çalışır?
Devre kesici uygulamasında referans alınan fiyat, tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat veya ilgili payın baz fiyatıdır. İşlemler Tetikleme oranına karşılık gelen fiyat seviyesine kadar devam eder ancak bu fiyat seviyesi geçildiğinde emir iptal edilir ve tetikleme oranını aşan işleme izin verilmez, devre kesici çalışır. Önceki fiyat seviyelerinde işlem gerçekleştirildiyse söz konusu emrin kalan kısmı iptal edilir.
Sonuç olarak, devre kesiciler, borsalarda panik satışını engellemek için işlemleri kısa süreliğine durduran geçici önlemlerdir. Her borsada devre kesici seviyeleri değişkenlik gösterebilir. Borsa İstanbul’da devre kesiciler, EBDKS ile anlık endekste sırası ile yüzde 5 ve 7’lik değer kayıplarının oluşması ile tetiklenir. Hisse senetlerinin yer aldığı pazarlar bazında devre kesici tetikleme oranları ise Alt Pazar için yüzde 5, Ana Pazar için yüzde 7,5, Yıldız Pazar için ise yüzde 10’ dur.