Bankacılık ve finans ekosisteminde en yaygın olarak kullanılan ve sıklıkla karşınıza çıkan kavramların başında ‘mevduat’ gelir. Mevduatlar, bankacılık sisteminin işleyişindeki en önemli dişlilerden biri olmakla birlikte yatırımcılar açısından da birikimlerini değerlendirebilecekleri bir yatırım aracıdır.
“Mevduat nedir?” sorusunu bankalarda açılan hesaplar olarak kısaca yanıtlayabiliriz. Bir başka deyişle mevduatlar, bankaların müşterilerinden para toplarken kullandıkları yöntemin, ürünün adıdır. Mevduat türleri sahip oldukları niteliklere göre farklı şekillerde isimlendirilse de iki farklı mevduat türü ön plandadır. Bunları vadesiz mevduat ve vadeli mevduat olarak sıralayabiliriz.
Vadeli Mevduat Nedir?
Bankaların, müşterilerinden para toplarken kullandığı yöntem olarak özetlediğimiz mevduat hesaplarının bir türü olan vadeli mevduatlarda, mevduat sahibine belirli periyotlar için faiz getirisi ödenir. Vadeli mevduat hesapları, Türk Lirasının yanı sıra döviz olarak ya da altın hesapları şeklinde de açılabilir.
Halk arasında ‘vadeli hesap’ olarak bilinen vadeli mevduatlar için bazen de sadece ‘mevduat‘ kelimesi de kullanılır. Vadeli mevduatlarda, bankalar politikalarına ve maliyetlerine göre belirledikleri faiz oranları üzerinden vadeli hesaba para yatıran müşterilerine dönemsel ödemeler yapar. Vadeli mevduat kelimesindeki ‘vadeli‘ ifadesinden de anlaşılacağı üzere faiz ödemeleri belirlenen vadelerde hesap sahiplerine ödenir. Türkiye’de bankalara göre değişmekle birlikte günlük olarak; 1 aylık, 3 aylık, 6 aylık, 1 yıllık ya da 1 yılın üzerindeki vadelere göre faiz oranları hesaplanır.
Vadesiz Mevduat Nedir?
Vadesiz mevduat, banka müşterilerinin paralarını muhafaza etmek için kullandıkları hesapları ifade etmek için kullanılır. Yani paranın bir hesapta bulunduğu ancak paranın hesapta kalacağı süre (vade) için bankanın müşterisinden herhangi bir taahhüt almadığı hesaplardır. Özetle vadesiz mevduatlarda, hesap sahibinin mevcut bakiyesi için herhangi bir faiz geliri elde etmesi mümkün değildir.
Vadeli Hesabın Faiz Oranları Nedir?
Vadeli mevduat ile vadesiz mevduat arasındaki temel fark faizdir. Bu faiz ödemesi de hesapta bulunan paranın belirlenen bir vade için bankada kalması karşılığında ödenir. Yani, bankalar müşterilerinden topladıkları paralar ile bir strateji geliştirebilmek için bu paranın hesapta ne kadar kalacağını bilmek isterler. Bunun karşılığında da belirlenen faiz oranı kadar vadeli hesap sahibine ödeme yapılır. Bu olgudan hareketle, bankalar belirledikleri stratejilere uygun bir şekilde dönemsel olarak fona (paraya) ihtiyaçlarına göre faiz oranlarını artırabilir ve azaltabilir. Örneğin bir bankanın hazinesinde fon ihtiyacı ortaya çıkarsa, faiz oranları yükseltilebilir; böylece hem mevcut müşterilerin daha fazla mevduat yatırması hem de yeni müşteri edinimi ile arzu edilen kaynak toplanabilir.. Bir başka ifadeyle vadeli hesabın faiz oranları her banka için farklılık gösterebileceği gibi aynı banka için bile dönemsel olarak değişebilir.
İktisadi literatürde, bir ülkenin bankacılık sisteminde vadeli mevduat faiz oranları ülkenin merkez bankasının uyguladığı para politikası ile de doğru orantılıdır. Birçok alternatif yöntem de olabileceği gibi bankalar faaliyetlerini sürdürebilmek için ihtiyacı olan parayı merkez bankaları ya da mevduatlardan sağlar. O nedenle bir ülkenin bankacılık sistemini fonlarken kullandığı faiz oranları (bu oranı merkez bankalarının politika faizi temsil eder) mevduat faizleri ile doğru orantılı olma eğilimindedir. Ancak, az önce de bahsettiğimiz gibi bankanın politikalarına ve tercihlerine göre farklılık gösterebilir. Bir başka deyişle, ülkede politika faizine paralel hareket etme eğiliminde olmasına karşın vadeli mevduat oranları kimi zaman aynı oranda artış göstermeyebilir hatta tersi yönde hareket edebilir.
Vadeli Mevduat Hesabı Açmak
Türkiye’de mevduat toplama yetkisi, ilgili kanunlar ve Merkez Bankası tarafından bankalara verilmiştir. Vadeli mevduat hesabı açmak isteyen bir yatırımcı, öncelikle bir banka müşterisi olmalıdır. Banka müşterisi olduktan sonra bu bankadaki hesaplarına para yatırarak, istediği vadeye uygun olarak vadeli mevduat hesabı açabilir.
VİOP İşlemlerinde Sıfır Komisyon*
Hemen görüntülü görüşme ile online hesap aç, VİOP’ta yatırım yapmaya başla!
Vadeli Mevduat Hesabı Çeşitleri
Vadeli mevduat hesapları, günlük, haftalık, aylık, 3 aylık, 6 aylık ve 1 yıllık gibi farklı vadelerde açılabilir. Vadeli hesaplarda, bu periyotlar bankaların piyasaya sundukları bir ürün olduğu için bankaya göre farklı dönemlerden oluşabilir. Genellikle vadeli hesap açılırken belirtilen vade sonuna kadar paranın hesapta kalması şartı aranır.
Vadeli mevduat çeşitleri vade süresi dışında bankanın belirlediği çeşitli niteliklere sahip olabilir. Ancak vadeli mevduat hesabı çeşitleri olarak değerlendirebileceğimiz bir özellik olarak bankalar vade tarihinden önce hesabın bozulması durumunda hesapta geçirilen gün kadar faiz ödemesi yapabilir. Bu özellik vadeli mevduatları çeşitlendiren bir nitelik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Son dönemde Türkiye’de büyük ilgi gören kur endeksli, enflasyon endeksi vadeli mevduat ürünleri de mevcuttur. Bu tür vadeli mevduatlarda, belirlenen vade sonunda bir faiz getirisi taahhüt edildiği gibi alternatif olarak önceden ilan edilmek kaydıyla kur ya da enflasyona göre farklı bir getiri ödemesi yapılabilir.
Vadeli mevduatlar, ayrıca hesap sahibinin türüne göre bireysel vadeli mevduat ya da ticari mevduat hesap şeklinde isimlendirilebilir. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere bireysel banka müşterilerinin açtığı vadeli hesaplar bireysel vadeli mevduat türlerini; tüzel hesapların açtığı hesaplar ise ticari vadeli mevduat hesaplarını ifade etmektedir
Vadeli Hesaplardan Vergi Alınıyor mu?
Vadeli mevduatlardan elde edilen faiz gelirleri brüt gelir olarak adlandırılır. Brüt faiz gelirinden çeşitli vergiler ve diğer kesintiler çıkarıldıktan sonraki kazanç ise vadeli mevduat net getiri olarak adlandırılır. Buradan da anlaşılacağı üzere vadeli mevduat hesaplarından vergi alınmaktadır ve elde edilen faiz gelirinin yüzde 10-15 aralığında değişmektedir. Ancak Türkiye’de ekonomi yönetiminin Türk Lirasını desteklemek için uyguladığı politika gereği 1 yıldan uzun vadeli TL mevduatlardan stopaj kesintisi yapılmıyor. Bu oran 6 aya kadar yüzde 5; 6-12 aya arası vadelerde ise yüzde 3 olarak uygulanıyor. Mevduatlarda vergi muafiyeti uygulaması 31 Aralık 2022’ye kadar devam edecek. Son yıllarda 6 aylık periyotlarda sürekli olarak uzatılan TL mevduatta vergi muafiyetinin yeniden uzatılma ihtimali de bulunuyor.
Vadeli Mevduat Hesabı Ne Kazandırır?
Vadeli mevduat hesaplarının temel kazancı faiz ödemeleridir. Birikimlerinizi değerlendirmek istediğiniz vadeli mevduat hesabı açacağınız banka ile görüşerek dilediğiniz vadeye uygun faiz oranlarını öğrenebilirsiniz. Bankaların dijital platformlarındaki faiz getirisi hesaplama araçları ile anapara tutarına ve vade seçeneğine uygun dönem sonu net getiri hesabını kolayca yapabilirsiniz. Enflasyona, kura ya da altın fiyatlarına endeksli vadeli mevduatlarda ise ürünün özelliklerine göre vade sonunda dayanak varlığın getiri ihtimaline göre faiz dışı kazançlar da sağlayabilirsiniz.
Vadeli Hesap Açarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Vadeli hesap açarken dikkat edilmesi gereken en önemli husus vade tarihinin doğru belirlenmesidir. Mevduatta değerlendirdiğiniz tutarın faiz getirisinden faydalanabilmek için vade sonuna kadar bakiyenin bozulamayacağı gerçeği unutulmamalı. Bunu aşabilmek için vadeli mevduat için düşündüğünü tutarları birkaç farklı hesaba bölerek vadeleri çeşitlendirilebilir. Böylece beklenmeyen durumlarda o parayı bozarken uğrayacağınız kaybı minimize etmiş olabilirsiniz. (Mevduat sahibinin dilediğinde hesabından para çekilmesine, para eklenmesine ya da tamamının faiz kaybı yaşanmadan bozulmasına izin veren özellikteki vadeli mevduat ürünleri bu değerlendirme dışındadır. )
- Vadeli mevduat hesapları açılmadan önce piyasa araştırması da önemli bir konudur. Hangi bankanın ne kadar faiz ödediği, güncel oranlar ve vade seçenekleri iyi araştırılmalıdır.
- Vadeli mevduat hesaplarında duyurulan faiz oranları genellikle yıllık oranlardır. 1 yıldan daha kısa süreli vadeli bir işlem yapacaksanız kazancınızı bu yıllık oran üzerinden hareketle ilgili formüller ya da hesaplama araçları ile elde etmelisiniz.
- Vadeli mevduatlardaki yıllık faiz oranı hesaplanırken gün üzerinden bileşik faiz formülleri ile hesaplama yapılır. Yani, bankaların ilan ettiği mevduat faizleri 365 gün için verilen oranlardır.
- Vadeli mevduat hesabı açmadan da faiz getirisinde yararlanabilirsiniz. Portföyünde vadeli mevduat faizi ve benzeri finansal ürünleri bulunduran yatırım fonlarını da tercih edebilirsiniz.