Enflasyon Nedir?

Ekonomideki en önemli konuların başında yer alan enflasyon, kullanımda olan paranın değerine ya da piyasadaki arz ve talep dengesine bağlı olarak değişim gösterir. Temel metrikler eşliğinde hesaplanan enflasyon oranı; ülke ekonomileri, bütçe planlaması, sosyal yaşam ve sanayi üretimi gibi birçok konuda yol göstericidir.

Enflasyon Nedir?

Enflasyon, belirli bir dönemdeki mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artış oranıdır, bir ülkedeki yaşam maliyetlerinin yükselmesi ve fiyatlardaki genel artış için kullanılan en önemli ölçüm yöntemidir. İnsanların alım gücünün nasıl değiştiğini gösterir. Genel anlamda enflasyon tüm ülkeyi, ürünleri ve hizmetleri kapsayacak şekilde ele alınabileceği gibi bölgesel ve kısmi olarak da hesaplanabilir.

Enflasyon Türleri Nelerdir?

Mal ve hizmetlerin fiyatları arttığında ortaya çıkan enflasyon, çeşitli metriklere uygun olarak sınıflandırılır. Fiyat artış hızı, ürüne olan talep ve maliyet durumları gibi etkenlere göre belirlenen en temel enflasyon türlerine yakından göz atalım.

Ilımlı Enflasyon

Sürünen enflasyon olarak da bilinir, fiyatlar yıl içinde %1 ile %3 arasında değişiklik gösterir. Bu tür piyasalarda fiyatların zaman içinde yükseleceği düşünüldüğü için tüketici talebi artar. Tüketiciler, gelecek yıllarda daha yüksek fiyatlarla karşılaşmamak için farklı alanlarda yatırımlar yapar. Ekonomik genişleme üzerinde olumlu etkileri olduğu için Amerika, Almanya ve Japonya gibi büyük ekonomiler enflasyonu alt seviyelerde tutmaya çalışır.

Yürüyen Enflasyon

Güçlü enflasyon çeşitleri içinde bulunur, fiyatlar yılda %3 ile %10 arasında değişim gösterir. Büyümeyi çok hızlı bir şekilde yükseltmeye yönlendirdiği için ekonomiye zararlıdır. Tüketiciler gelecek hakkında endişelidir ve fiyatların hızla yükselmesi paniğe neden olur. İnsanlar gelecekteki fiyat artışlarının yaratacağı olumsuzluktan etkilenmemek için ihtiyaçtan fazla alım yapabilir. Bu süreç, tedarikçilerin ayak uyduramayacağı şekilde satın alma talebinin artmasına neden olabilir.

Yüksek Enflasyon

Fiyatların yıllık %10 üzerinde yükseldiği dönemlerde görülen koşan enflasyon, ülke ekonomileri üzerinde ciddi hasarlara yol açar. Her geçen gün para değerini kaybetmeye başladığı için işletmeler ve çalışanlar maliyetlere ayak uydurmakta zorlanır. Hükümetler güven kaybetmeye, ekonomide düzensizlikler baş göstermeye ve yabancı yatırımcılar ülkeden kaçmaya başlar.

Hiperenflasyon

Dörtnala enflasyon, fiyatların yılda %200’den daha fazla arttığı durumlarda ortaya çıkar. Hükümetler savaş ve ambargo gibi olağanüstü koşullara karşı para arzını hızla artırır, yerel para biriminin değeri astronomik bir şekilde düşer, enflasyon cari açık ilişkisi bozulur ve ödemeler dengesi çıkmaza girer. Birinci dünya savaşı sırasında Almanya, 2000’li yıllarda Zimbabve ve en yakın dönemde de Venezuela, hiperenflasyon yaşamış ülkelere örnek gösterilebilir.

Talep Enflasyonu

Bir ekonomi tarafından üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplam talebi karşılayamaması durumunda oluşur. Sonuç, fiyat artışıdır. Talep artışına bağlı olarak satıcılar üretim seviyesini artırarak piyasa için gerekli arzı karşılamaya çalışır. Üretim sınırının aşıldığı anda satıcılar talebi dengelemek için fiyat artışına gitmek zorunda kalır.

Maliyet Enflasyonu

Üretim süreci içinde yer alan sermaye, iş gücü, makine, kira ve teknoloji gibi etkenlerin fiyatlarında yaşanan artışlar üretim maliyetlerini ve nihai ürün fiyatlarını da etkiler. Talep sabit kalırken veya artarken üretim miktarında maliyet kaynaklı düşüşler görülür. Bu durum arz dengesizliğine, fiyatların yükselmesine ve enflasyona neden olur.

Yapısal Enflasyon

Tekelci rekabet koşullarının önemli bir etkinliğe sahip olduğu az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde yapısal enflasyona sıkça rastlanır. Talebe uygun olarak kısıtlı üretim ve ürüne özel fiyatlama yapılır. Para politikaları yapısal olarak iyi çalışmadığı için gelir adaletsizliği ve fiyatlarda hızlı yükselişler görülür.

Çekirdek Enflasyon

Ülke ekonomilerindeki temel ve kalıcı eğilimler çekirdek enflasyonun odak noktasıdır; hesaplama yaparken gıda ve enerji fiyatlarındaki değişimler dışarıda bırakılır. Bu durumun temel nedeni, akaryakıt fiyatlarının belirli dönemlerde artarak gıda ve nakliye fiyatlarını yükseltmesi olarak açıklanabilir. Fiyatlardaki dalgalanmaları önlemek ve daha stabil bir ekonomi politikası belirleyebilmek için sıklıkla kullanılır.

Enflasyonun Etkileri Nelerdir?

Fiyatların şişmesi veya artışı olarak sonuçlanan enflasyonun bazı olumsuz etkileri vardır. Enflasyonist bir ortamda şu tür gelişmeler yaşanır:

• Para her geçen gün değer kaybeder ve hane halkının alım gücü düşer.
• Orta sınıf ve üst sınıf arasındaki uçurumlar artar, üst sınıf büyürken orta sınıf alt gelir grubuna yaklaşır ve toplumlar fakirleşir.
• Döviz cinsinden borç alan devletlerin dış borç açığı hızla artar. Açığı kapatmak her geçen gün daha zor hale gelir.
• Ekonomik istikrarsızlık ve belirsizlikler nedeniyle belirli ürünlere olan talep hızla azalır.
• Yabancı yatırımcı ülkeden çıkmaya başlar, sıcak paraya olan ihtiyaç artar.
• Hayat pahalanır ve yaşam kalitesi ciddi anlamda düşer.
• Şirketler küçülmeye gider, istihdam azalır.

Enflasyon Nasıl Hesaplanır?

Türkiye’de enflasyon oranı TÜİK’in paylaştığı ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) ve TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) olmak üzere iki temel şekilde hesaplanır. Üretici fiyatları endeksi, yerli üretim ile ülke içine satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişimi gösterir. Tüketici fiyatları endeksi ise hane halkı tarafından yapılan ve TÜFE sepeti içinde yer alan harcamaları esas alır. TÜFE sepetinde temel ve alt ürün gruplarını kapsayan, 81 il ve 225 ilçeden alınan aylık fiyat bilgilerine yer verilir. Bu bilgiler dahilinde aylık enflasyon oranları hesaplanır. Yıllık ortalama fiyatlar, tüm ayların aritmetik ortalamasıdır. Bu oran, bir önceki senenin ortalama fiyatlarının karşılaştırılması yoluyla yıllık enflasyonun hesaplanmasını da sağlar.

Enflasyon Sepeti Nasıl Belirlenir?

TÜFE, tüketicileri ve perakendecileri doğrudan ilgilendirdiği için halkın enflasyonu olarak da bilinir. TÜİK, enflasyon sepeti için gerekli olan fiyat verisini 407 temel ürün kategorisi içindeki 895 adet üründen; 27.261 işyeri ve 4274 konuta ait kira fiyatlarından aylık olarak toplar. Bu fiyatlar, daha istikrarlı olması için bir ay içinde 4 kez derlenir. Sepet içinde yer alan kalemler her sene değişiklik gösterebilir, belirli ürünler sepete eklenirken bazıları da sepetten çıkarılabilir.

Enflasyon Hakkında En Çok Merak Edilenler

0 enflasyon iyi midir? (%0 faiz ne demek?)

Sıfır faiz, yıllık enflasyon oranının %0 seviyelerinde olması anlamına gelir. Japonya ve Almanya uzun bir süre sıfır faiz politikasıyla devam etmiştir. Sıfır enflasyon ve faiz, insanları harcama yapmaktan alıkoyar ve mevcut durumun aynı şekilde devam edeceği algısını güçlendirir.

Enflasyon neye göre artar?

Fiyatları arz ve talep dengesi belirler. Basılan para miktarının artması, paranın değerini düşürerek fiyatların, yani enflasyonun yükselmesine neden olur.

Enflasyonun zararları nelerdir?

Enflasyonun en büyük zararı, yerel para biriminin gücünün azalması, dövize olan talebin artması ve alım gücünün düşmesi şeklinde özetlenebilir.

Enflasyondan sonra ne gelir?

Ilımlı (yıllık %1-3), yürüyen (yıllık %3-10) ve yüksek enflasyondan (yıllık %10’dan büyük) sonra hiperenflasyon (yıllık %200’den büyük) gelir.

Faiz artışı enflasyonu artırır mı?

Hayır, faiz artışı enflasyonu baskılayıcı bir etkiye sahiptir.

Enflasyon endeksleri nelerdir?

Yurt içi ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) ve yurt içi TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) en temel iki endekstir.

Enflasyon altını etkiler mi?

Enflasyon oranı ve döviz kurundaki değişimler altın fiyatlarını doğrudan etkiler.

Faiz indirimi enflasyonu nasıl etkiler?

Faiz indirimleri yerli para biriminin değer kaybına yol açar. İthal ara mal girişine ihtiyaç duyan yarı sanayileşmiş ülkelerde yerel para biriminin değer kaybedip dövizin değer kazanması, üretim maliyetlerinin artmasına neden olur ve bu durum enflasyonu yükseltici etkiye sahiptir.

Enflasyon ve faiz ilişkisi nedir?

Faiz ile enflasyon arasında ters orantılı şekilde işleyen bir düzen bulunur. Yıllık faiz oranı düştüğü anda enflasyon artış gösterir. Enflasyon oranını aşağılara indirmek için de yıllık faiz oranını yükseltmek gerekir.

Enflasyondan korunmak için ne yapılmalıdır?

Enflasyonist bir ortamda varlıkları korumak için daha sağlam limanlara ve yatırım araçlarına ihtiyaç duyulur. Nominal ve reel varlıklar ile yatırımlar çeşitlendirilebilir. Uzun vadelere bölünmüş kredili emlak yatırımı yapılabilir. Yerli ve yabancı hisse senetleri, fonlar, altın, gümüş, BES ve kripto paralar gibi varlıklarla orta ve uzun vadeli getiri sağlayacak yatırım sepetleri hazırlanabilir.

SPK geniş yetkili aracılık lisansı ve 36 yıllık geçmişi ile Türkiye’nin önde gelen aracı kurumlarından biri olan Trive ile siz de birikimlerinize değer katmaya hemen başlayabilir, hızla değişen ve rekabete dayalı piyasa koşullarında güvenle hareket edebilirsiniz.