Borsada işlem yapan yatırımcıların zaman zaman hata yapması kadar doğal bir şey yoktur. Herkesin para kazandığı ve mutlu olduğu bir ortam ancak masallarda var olabilirdi. Özellikle de finansal piyasalarda deneyimi bulunmayan, buna rağmen aktif bir şekilde işlem yapmaya çalışan yatırımcıların er ya da geç bir yaş tahtaya basmaları kaçınılmazdır.
İnsanlar çoğu zaman olumsuz deneyimlerinden ders çıkarmaya meyillilerdir. Elbette konu yatırım olunca, bu olumsuz deneyimlerin bir maliyeti olacağının kabul edilmesi gerekir. Tam da bu noktada Tolstoy’un şu sözleri akıllara geliyor: Başkalarının hatalarından ders alın. İnsan bütün hataları kendisi yapacak kadar uzun yaşamıyor.
Başarılı bir yatırımcı olmak için yapılması gereken onlarca şeyden bahsedebiliriz. Ancak bugünkü yazımızda biz, yapılmaması gerekenleri ele almak istedik. Yazının devamında, yatırımcılar tarafından sıklıkla tekrarlanan ve onların para kaybetmelerine yol açan durumları inceleyeceğiz. Dileriz ki bu maddeler “başkaları tarafından yapılan hatalar” olarak kalırlar ve sizler karlı yatırımlarınızın keyfini sürersiniz.
İşte borsada yatırımcılar tarafından sıklıkla tekrarlanan 6 hata:
1- Bilgi Sahibi Olmadan Yatırım Yapmak
Bir hisse senedine yatırım yapılmadan önce, o varlığın ve arkasındaki şirketin tüm yönleriyle incelenmesi gerekir. Hatta bunun temel ve teknik analiz ile birleştirilmesi de akıllıca olacaktır. Finansal okur yazarlığı olmadan yatırım yapan çok sayıda yatırımcı, tesadüfen para kazansa bile elindeki hisseleri ne zaman nakde çevirmesi gerektiğini kestiremez; piyasalardaki trendin tersine dönmesi ihtimaline karşı savunmasız kalır. Bilgi sahibi olmadan yatırım yapmak genellikle para kaybettirir ve borsada işlem yapan yatırımcıların ilk büyük hatasıdır.
Kulaktan dolma bilgilerle değil, kendi araştırmalarınızın bir sonucu olarak yatırım kararları alın.
2- Gerçekçi Olmayan Beklentilere Sahip Olmak
Borsalar, hızlı ve kolay yoldan zengin olma hayalleri kuran insanlarla doludur. Gerçekçi olmayacak ölçüde kazanç beklentisiyle hareket eden yatırımcılar genellikle para kaybederler. Özellikle sosyal medya kullanımının yatırımcılar arasında bu denli yaygınlaşmasından sonra, maalesef ki piyasalardaki bilgi kirliliğinin dozajının da arttığını gözlemliyoruz. Hukuki açıdan herhangi bir sorumluluk altında olmayan kimselerin, kulaktan dolma sözde haberlerle yatırımcı adaylarını birtakım enstrümanlara yönlendirdiklerine ve onları manipüle ettiklerine sıklıkla şahit oluyoruz.
Borsada bir finansal varlığa yatırım yaparken beklentilerinizi de makul tutun. Geçmiş performansını ve benzer ürünlerin fiyat hareketlerini mercek altına alın. İşlem yapmadan önce kendiniz için bir hedef belirleyin ve hedefiniz gerçekleştiğinde en azından pozisyonunuzun bir kısmını kapatarak kar realizasyonu yapın.
3- Kısa Vadede İhtiyacınız Olacak Para ile Yatırım Yapmak
Yatırım yapmak ya da yatırımınızın sonucunu görmek doğası gereği bir süreç işidir. Yatırım yaparken kullandığınız sermayenin, kısa bir süre sonra geri çekmeniz gereken bir paradan oluşması son derece sakıncalıdır. Borç para ile yatırım yapmak, kredi çekip yatırım yapmak insanı mantıklı olmayan şekillerde davranmaya iter. Piyasalarda yaşanan fiyat hareketleri, sıradan yatırımcılar için dahi bir sınava dönüşebilir iken size ait olmayan parayı riske etmiş olmak bu sınavı zorlaştıracaktır. Kısa vadede kullanmanız gereken bir para ile yatırım yaptı iseniz risk eşiğiniz düşecektir. Uğradığınız küçük bir zararı telafi etmek için panik halinde farklı birtakım işlemler açabilir ve daha derin zararlara uğrayabilirsiniz.
Büyük ya da küçük miktar olmasından bağımsız olarak, yatırım yapmayı düşündüğünüz sermaye, orta ve uzun vadede unutmayı göze aldığınız bir para olmalıdır. Birikimleriniz ile yatırım yapın. Amacınız evvela birikimlerinizi korumak, sonra da artırmak olsun. Kazanmaya giden yol kaybetmemekten geçer.
4- Sabırsız Davranmak
Finansal piyasalarda yatırım yapmak sabırlı olmayı gerektirir. İyi bir araştırmanın ardından yatırım yaptıysanız, meyvelerini toplamak için biraz zamana ihtiyacınız olabilir. Panik ile alış satış yapmak genellikle para kaybetmenize yol açar. Sermayeniz gözlerinizin önünde katlanırken veya tam tersi durumda güneş görmüş buz gibi erirken, soğukkanlı kalabilmek bir yatırımcının sahip olabileceği en olumlu özelliktir.
Piyasa döngüsü yatırımlarınızın geri dönüşü açısından çok önemlidir. Bir boğa sezonu yaşanıyor ve yatırımlarınız her geçen gün değerleniyorsa olabildiğince sabırlı davranarak kazanımlarınızı artırabilirsiniz. Durumu iyi analiz edemeyen ve sabırsızca hareket eden yatırımcılar, daha düşük bir kazanca razı olarak satış yaparlar. Piyasa yükselmeye devam ettikçe, sabırsız yatırımcıların pişmanlığı artar ve zamanla yine alım yapma baskısı altına girerler. Bu noktadan, yani yükseliş trendinin son aşamalarından yapılan alımlar genellikle yatırımcısına para kaybettirir.
Piyasa yönünün tersinde yakalandı iseniz önünüzde birkaç seçenek bulunur. Zararınızı kabul edip nakde dönebilir, satış yaptıktan sonra daha düşük bir fiyattan alış yaparak maliyetinizi düşürebilir ya da yatırımlarınızı uzun vadede elde tutarak kar edebileceğiniz bir başka piyasa döngüsünü bekleyebilirsiniz.
Her ne yaparsanız yapın, panik halinde işlem açmaktan kaçının.
5- Duygularla Hareket Etmek
Yatırım yaparken duyguları işin içine karıştırmamak gerekir. Bu elbette kolay değildir. Çoğu yatırımcı, yatırım yaptıkları finansal enstrümanlara ya da hisse senetlerini satın aldığı şirketlere karşı olumlu duygular beslemeye başlar. Çünkü başarılı bir yatırım yaptıklarını, para kazanacaklarını düşünmek isterler. Elbette bunun sonucunda da kendileri ile gurur duyacaklardır. Bu son derece insani bir durum olsa da genellikle zarar ile sonuçlanır. Bilimsel açıdan, insanların kendi aldıkları kararların doğruluğu konusunda ısrarcı oldukları kanıtlanmıştır. Çünkü aksi halde kendileri ile çelişmiş olacaklardır. İyi bir yatırımcı olmanın yolu, bu duyguları ve insani tutumları mümkün olduğu ölçüde törpülemekten geçer.
Hisse senetlerini satın aldığınız şirketlere ya da yatırım yaptığınız finansal varlıklara karşı bir sevgi beslemeyin. Amacınızın yalnızca para kazanmak olduğunu aklınızdan çıkarmayın.
6- Tüm Yumurtaları Aynı Sepete Koymak
Yatırımcılar kazanç elde etme fırsatı gördüklerinde son derece agresif bir tutum takınabilir. Bir finansal varlığa dair haber akışı veya teknik analiz sinyali neticesinde alış ya da satış yönlü aksiyon almak size son derece mantıklı görünebilir. Ancak sermayenizi tek bir varlığa yatırmak son derece risklidir. Kazanç elde ettiğiniz senaryo çok keyifli olabilir. Ancak işlerin ters gittiği durumda, yatırımlarınız tek bir varlıkta ise hareket alanınız olmayacaktır.
Yatırım yaparken, sermayenizi parçalar halinde değerlendirmek akıllıca olacaktır. Yatırım portföyünüzde farklı özelliklere ait enstrümanlara yer vermek (sepet yapmak) riskinizi azaltacaktır. Her yatırımcının beklentileri ve risk eşiği farklıdır; bu yüzden yatırımcılar kendilerine uygun bir sepet oluşturmalıdır.
Portföyünüzü oluştururken son derece basit bir ayrıştırma stratejisi izleyebilirsiniz. Ancak bunlara ayıracağınız sermaye miktarı ya da oranları için önerebileceğimiz bir formül bulunmamaktadır.
- Kısa vadeli değerlendirmeyi düşündüğünüz yatırımlar,
- Uzun vadede yüksek beklentilerinizin olduğu yatırımlar,
- Düşük riskli finansal ürünlere yapacağınız yatırımlar,
- Yüksek riskli finansal ürünlere yapacağınız yatırımlar
Özetle; iyi bir yatırımcı olmak için izlemeniz gereken yollar olduğu gibi, tuzaklarla dolu ve asla gitmemeniz gereken patikalar da bulunur. Hiçbir yatırımcı her işleminde başarılı olamaz ve sonsuza kadar kazanamaz. Ancak, en azından diğer yatırımcılar tarafından sıklıkla tekrarlanan hataları yapmamak iyi bir başlangıç olabilir.